Çocukken okuduÄŸum Mandrake adında bir çizgi roman karakteri vardı. OlaÄŸanüstü yetenekleri olan silindir ÅŸapkalı bu karakter kaba kuvvet kullanmadan hipnotizma ve illüzyon yeteneÄŸi ile kötü adamları dize getirirdi.

Ä°llüzyon etkisi geçince de kötü adamlar ne olduÄŸunu bir türlü anlayamazlardı. Sihirbaz Mandrake'nin maceraları ABD'de hâlâ yayınlanır.

Mandrake'nin bugün Avrupa'daki versiyonu Merkez Bankası'nın (ECB'nin) başındaki Mario Draghi. Sadece isimleri deÄŸil yaptıkları da çok benzeÅŸiyor. Mario Draghi'nin kurtarmaya çalıştığı Euro. Kötü adam pozisyonunda ise piyasalar var. Piyasalar ÅŸimdi merakla geçen hafta Euro'yu kurtarmak için gereken her ÅŸeyi yapacağını açıklayan Draghi'nin bunu nasıl yapacağını görmeyi bekliyor.

Ä°SPANYA SIRAYA GÄ°RDÄ°

Ä°rlanda, Portekiz, Yunanistan derken Ä°spanya da piyasalardan dışlanmak üzere. Geçen hafta Ä°spanya'nın iki yıllık tahvil getirileri ikinci piyasada % 7'nin üzerine çıktı. Birinci piyasa yani tahvil ihalelerine de eskisi kadar talep gelmiyor ve ortalama maliyet % 5'in üzerinde. Ä°spanya'nın bu faiz maliyetlerini karşılayabilmesi için ek kaynaÄŸa ihtiyacı var. Bu kaynağı bütçesinden saÄŸlayamıyor, çünkü zaten ekonomisinin % 6'sına kadar çıkan bir (faiz dışı) bütçe açığı var (faiz dahil % 8.5, Grafik 1). Bu açığı kapatabilmek için bir an evvel ekonomisini büyütmesi ve bu sayede vergi gelirlerini artırması gerekiyor. Ama Ä°spanya hükümeti Avrupa BirliÄŸi (AB) Komisyonu'nun baskısına boyun eÄŸerek tam tersini yapıyor. % 25'e çıkan iÅŸsizliÄŸe raÄŸmen 65 milyar Euro'luk yeni bir tasarruf programını devreye sokmuÅŸ durumda. Ve bu tasarruf çabası ekonominin büyümesini daha da zorlaÅŸtırıyor. IMF'ye göre Ä°spanya ekonomisi bu yıl % 1,5, gelecek yıl ise % 1,2 küçülecek (Grafik 2). Tam bir kısır döngü.

Daha da kötüsü, Ä°spanya'nın kaynak ihtiyacı aslında görünenden de fazla. Hem bankacılık sistemindeki zararları hem de yerel hükümetlerin bütçe açıklarını telafi etmesi gerekiyor. Caja adlı yerel bankaları bilançolarında hâlâ tam olarak boyutu bilinmeyen (ama kötü bir senaryoda 62 milyar Euro'ya çıkabileceÄŸi düÅŸünülen) büyük zararlar taşıyorlar. Benzer ÅŸekilde önceki hafta Valencia yerel hükümeti vadesi gelen borçlarını ödeyemeyeceÄŸini belirterek merkezi hükümetten destek istedi (yıl sonuna kadar 10 milyar Euro geri ödemeleri var). Yerel basına göre ülkenin güneyindeki 5 yerel hükümet aynı konumda.

Ä°spanya tüm bu "gizli" açığı bütçesinden karşılasa ve sonra da açığını borçlanarak finanse etse 2012 ilk çeyreÄŸi sonunda % 72 olan kamu borcunun ekonomiye oranı çok daha yükselecek. O nedenle piyasalar bu borcun giderek artan ödenememe riskini fiyatlara yansıtıyorlar ve tahvil getirileri hızla yükseliyor. AB bu kısır döngüyü görerek Caja'ların kaynak ihtiyacını farklı bir mekanizma ile karşılamaya çalışıyor ama bunun Ä°spanya'nın borcuna eklenmeden ya da Ä°spanya'nın ek tasarruf önlemleri alması gerekmeden nasıl yapılacağı belli deÄŸil.

MANDRAKE DEVREDE AMA

Mario Draghi göreve geldiÄŸinde ECB'nin Almanya ile mutabık kaldığı oyun planı, sorunlu (borcu yüksek) ülkeleri tasarruf yaparak güven kazanmaya zorlamak ama tasarrufun ekonomileri küçültücü etkisini para politikasını gevÅŸeterek ve bankalara yeterince likidite saÄŸlayarak telafi etmekti. Bu doÄŸrultuda hem faiz indirdi hem bankalara düÅŸük kaliteli teminat karşılığında 3 yıla kadar çeÅŸitli vadelerde istedikleri kadar borç verdi hem de ikinci piyasada devlet tahvilleri satın alarak müdahale etti. Aslında bu yaptıkları yanlış ya da iÅŸe yaramayan ÅŸeyler deÄŸildi. Bu fonlama imkânları sayesinde bölgedeki bankalar likidite saÄŸlamak için aktiflerini hızla azaltmak zorunda kalmadılar. BaÅŸka devletlere verdikleri borçları satıp kendi devletlerinin borcuna çevirebildiler. Yine bu sayede DoÄŸu Avrupa'da çok kredi vermiÅŸ olan AB bankalarının bu kredileri hızla geri çekmek zorunda kalmaları ve bu bölgede büyük bir ekonomik kriz yaÅŸanması engellendi. Ama her ÅŸeye raÄŸmen Ä°rlanda, Portekiz ve Yunanistan hâlâ piyasalardan makul vade ve maliyetlerde borçlanamazken Ä°spanya (ve sonra da Ä°talya) süratle bu konuma gelmek üzereler (Ä°rlanda ilk defa geçen hafta 5 yıllık bir ihaleyle piyasalara dönebildi ama maliyet hâlâ ödenebilir deÄŸil).

Draghi "Euro'yu kurtarmak için ne gerekiyorsa yapacağım." derken belki yine ikinci piyasadan bu sefer getirileri belli bir seviyeye düÅŸürme amaçlı, çok daha büyük boyutlu tahvil alımı yapma ve/veya bankacılık lisansı verilecek kurtarma fonlarına (ESM ve EFSF) limitsiz finansman saÄŸlayarak bu alımı onlara yaptırma (limitsiz çünkü karşılığında teminat olacak) ve/veya politika faizini düÅŸürme ve hatta verdiÄŸi finansmanı ECB'de tutan bankalardan gecelik faiz isteyerek fonları reel sektöre aktarmaya zorlama gibi mekanizmalara baÅŸvurabilir. GeçmiÅŸte yükü taşınabilecek küçük Yunanistan için panik yapan piyasaların bugün yükü taşınamayacak dev Ä°spanya için panik yapmamalarının nedeni de aslında ECB'nin cömertliÄŸine güveniyor olmaları.

Ama Mario Draghi ÅŸapkadan ne çıkartırsa çıkarsın Mandrake gibi ancak bir süre etkili olacak. Çünkü Euro'nun sorunu illüzyonla çözülemeyecek kadar büyük. Bir süre kötü adamlar (!) ellerindeki tabancanın muza döndüÄŸünü zannedip ÅŸaşıracaklar ama hipnozun etkisi geçince yeniden tabancayı ateÅŸleyecekler. Çünkü sorun likidite sorunu deÄŸil. Sorun Euro sonrasında katma deÄŸeri düÅŸük bölge ekonomilerinin rekabet güçlerini kaybetmiÅŸ olmaları. Bunu telafi etmek için de zaman içinde boÄŸazlarına kadar borçlu hale gelmiÅŸ olmaları. Bu borcu azaltıp vadesini uzatmadan ve Euro'dan çıkıp devalüasyon imkânına kavuÅŸmadan bölgedeki bu sorun bitmeyecek.

GeçmiÅŸte Mandrake okuyanlar bilir. Hipnoz gücü yetmeyip de zora düÅŸünce Mandrake'nin yardımına yakın dostu, güçlü kuvvetli yardımcısı Abdullah koÅŸar ve kaba kuvvetiyle kötü adamları döverdi. EÄŸer Draghi'nin böyle bir yardımcısı yoksa iÅŸi gerçekten zor. EÄŸer Abdullah niyetine Almanya'ya güveniyorsa iÅŸi daha da zor.

Zaman