Kalpazanlık ya da bilinen adıyla ‘sahte para’ basımı hakkında çalışmalar yapan bir güvenlik yetkilisiyle sohbet ediyoruz. “Kalpazanlık faaliyeti aslında devletlerin kontrolünde yürütülen bir faaliyettir” diyen yetkili, bu alandaki en yetkin ülkelerden birisinin de Ä°ngiltere olduÄŸunu söyleyince ÅŸaşırdık. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Denetim Dairesi eski baÅŸkanı ve iktisat tarihçisi Dr. Celali Yılmaz da bu bilgiyi ilginç bir anekdot ile teyit ediyor.
“Ä°ngiltere 1. Dünya Savaşı sırasında Almanya ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nu ekonomik yıkıma sürüklemek için milyonlarca mark ve Osmanlı Lirası basarak piyasaya sürdü” diyen Yılmaz, Ä°ngiliz SavaÅŸ Bakanlığı ve Gizli Servisinin (Secret Intelligence Service) birlikte organize ettiÄŸi bu operasyonda ne kadar sahte paranın piyasaya sürüldüÄŸünün gizemini hâlâ koruduÄŸunu ifade ediyor.
Yılmaz’ın aktarımlarına göre Ä°ngiliz Gizli Servisi tarafından organize edilen bu operasyonun amacı Osmanlı askerleri ile halkın moralini bozmak ve ekonomiyi darbe vurmaktı. Operasyon için düÄŸmeye 1915’te basıldı. Osmanlı Ordusu’nun SüveyÅŸ Kanalı ve Mısır’ı ele geçirmek için baÅŸlattığı ‘Kanal Harekâtı’ Ä°ngilizleri ciddi anlamda telaÅŸlandırmıştı.
Osmanlı Ordusuna karşı Çanakkale’de güçlü bir karşı saldırı baÅŸlatan Ä°ngilizler diÄŸer taraftan psikolojik ve ekonomik operasyonlar için de harekete geçti. Bu kapsamda Avrupa ve Afrika’da milyonlarca sahte Alman markı piyasaya sürülürken, Osmanlı sınırları içine de binlerce lira pompalandı. Dolaşıma sokulan 10 liralık sahte banknotlar o kadar iyi taklit edilmiÅŸti ki, görenler kolay kolay ayırt edemiyordu.
Osmanlı istihbaratı ve polis müfettiÅŸleri sahte para konusunda yeterli eÄŸitime sahip olmadığı için sahte paralar Cumhuriyet’in ilanından sonra bile piyasada dolaÅŸmaya devam etti. Yeni liraya geçilince bu banknotlar da tarihe karıştı.
Ufuk Şanlı/Vatan
