Zambiya’nın baÅŸkenti Lusaka’da büyükelçiliÄŸimiz açıldı. THY yakında direkt seferlere baÅŸlayacak. Vizeyi ülkeye giriÅŸte alabiliyorsunuz. Turizm cenneti Zambiya; tarım, inÅŸaat, enerji ve madencilik yatırımları için de çok uygun...
AFRÄ°KA ülkeleriyle Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik iliÅŸkiler son yıllarda önemli geliÅŸmeler gösteriyor. Özellikle Kenya, Tanzanya, Etiyopya ve Sudan’la dış ticaretimizde gözle görülür artışlar var. Ancak kıta ülkesi Zambiya, bugüne kadar ne iÅŸ dünyasının ne de kamuoyunun gündeminde yer bulabildi. Ta ki tüm dünyanın dikkatini çeken futbolda elde ettikleri baÅŸarıya dek...
BilindiÄŸi gibi ÅŸubat ayı başında yapılan Afrika Kupası’nda Drogba’lı, Eboue’li FildiÅŸi Sahili’ni finalde yenerek sürpriz bir ÅŸekilde ÅŸampiyon oldular. Zambiya futbol takımının bu önemli baÅŸarısı üzerine bu ülkeyi mercek altına aldık. Siyasi ve ekonomik yapısını, ticari ve yatırım imkanlarını araÅŸtırdık. DoÄŸrusu dünyanın hemen her yerinde iÅŸ yapan Türk ÅŸirketlerin Zambiya’yı halen keÅŸfetmemiÅŸ olmasına da ÅŸaşırdık...
Afrika’nın güneyindeki Zambiya; Demokratik Kongo, Tanzanya, Malavi, Mozambik, Zimbabve, Bostvana, Namibya ve Angola’yla komÅŸu. Ä°smini Zambezi Irmağı’ndan alıyor. Yaklaşık 12 milyon nüfusun yaÅŸadığı ve 45 farklı yerel dilin konuÅŸulduÄŸu ülkede resmi dil Ä°ngilizce. Birçok Afrika ülkesinde yaÅŸanan kabile savaÅŸları Zambiya’da yok. Hatta Afrika’nın en demokratik ülkelerinden biri olarak kabul ediliyor.
YERALTI KAYNAKLARI ZENGÄ°N
Ekonomisi büyük ölçüde bakır madenine dayanan Zambiya, yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin. Bakırın yanı sıra petrol, doÄŸalgaz, elmas, altın, gümüÅŸ, uranyum, çinko, kurÅŸun, nikel, kalay ve kömür madenlerine sahip. Safari turlarına uygun birçok bölgenin bulunduÄŸu Zambiya, dünyaca ünlü Viktorya Åželaleleri sayesinde Afrika’nın en gözde turistik ülkeleri arasında yer alıyor. Turizm potansiyelinin yüksek olması sayesinde Zambiya hükümeti bu sektöre yapılacak yatırımları teÅŸvik kapmasına almış durumda.
Nüfusun yüzde 80’inin tarımla uÄŸraÅŸtığı Zambiya’da en çok mısır, soya fasulyesi pamuk ve ayçiçeÄŸi yetiÅŸtiriliyor. Meyvecilik de halkın önemli bir geçim kaynağı.
VÄ°ZE SORUNU YOK
Öncelikle Zambiya’yla ticaret yapmak ya da bu ülkeye turist olarak gitmek isteyenler için yeni bir haber verelim. Zambiya hükümeti, Türk vatandaÅŸlarına vizeyi ülkeye giriÅŸte vermeye baÅŸlamış. Zambiya’ya gidenler bilir. Türkiye’de büyükelçiliÄŸi olmayan bu ülkeden vize almak bürokrasi açısından oldukça zordu. Çünkü Zambiya’nın Türkiye’de büyükelçiliÄŸi yok. Ä°ki ülke arasındaki siyasi ve ekonomik iliÅŸkiler, Zambiya’nın Berlin BüyükelçiliÄŸi tarafından yürütülüyor. Dolayısıyla Türk vatandaÅŸlarına vizeyi de bu büyükelçilik veriyordu.
Bir taze bilgi de Türkiye’nin bu ülkedeki büyükelçiliÄŸi hizmete açmış olması. Türkiye’nin Lusaka Büyükelçisi Ahmet Arda, bu yıl itibariyle göreve baÅŸlamış. Bu büyükelçilik Türkiye ile Malavi arasındaki iliÅŸkileri de yürütecek. Zambiya’nın da Türkiye’de büyükelçilik açmayı planladığını ve bu konudaki çalışmaların sürdüÄŸünü de hatırlatalım.
Zambiya ile Türkiye arasındaki ekonomik iliÅŸkiler henüz yok denecek kadar az. Ä°lla bir rakam vermemiz gerekiyorsa, bu ülkeyle 2011 yılı dış ticaretimiz 14 milyon dolar. Yani birçok Afrika ülkesinde baÅŸta tekstil, inÅŸaat malzemeleri olmak üzere çeÅŸitli alanlarda yatırım yapan, ihracat gerçekleÅŸtiren Türk ÅŸirketleri Zambiya’yı henüz keÅŸfetmemiÅŸ. Zambiya’da halen birkaç Türk ÅŸirketi ancak var. En ciddi yatırımı ise Mineks International yapmış. Enerji, inÅŸaat, tarım gibi çeÅŸitli sektörlerde faaliyet gösteren Mineks International’ın Zambiya’da petrol ve doÄŸalgaz yatırımları var.
Mineks, 2008 yılından bu yana Zambiya’nın Ä°stanbul Fahri Konsolosu da olan Bülent Göktuna’ya ait. Göktuna, aynı zamanda Ä°stanbul Cerrahi Hastanesi’nin sahibi.
UCUZ KONUT Ä°HTÄ°YACI
Zambiya’nın yüzölçümü Türkiye’yle neredeyse aynı. Ancak nüfusu bizden çok az. Yani arazi bakımından zengin. Bu yüzden Zambiyalılar ÅŸehir merkezlerinde bile genelde tek katlı, derme çatma evlerde yaşıyor. Göktuna, Zambiya hükümetinin halkın yaÅŸam standardını yükseltmek amacıyla çok yüksek katlı olmayan ucuz konutlar inÅŸa ettirmeyi planladığını belirtiyor. Ayrıca Afrika’nın iç kesiminde yer alması nedeniyle limanı bulunmayan Zambiya’nın ihracat ve ithalatını Hint Okyanusu kıyısındaki komÅŸuları üzerinden gerçekleÅŸtirdiÄŸini, dolayısıyla bu limanlara ulaÅŸmak için karayolu ve demiryolu ağını geniÅŸletecek yeni yatırımlar yapılacağını ifade ediyor.
YATIRIMA UYGUN SEKTÖRLER
Gayri safi milli hasılası (GSMH) yaklaşık 12 milyar dolar olan Zambiya’da kiÅŸi başı milli gelir bin dolar civarında. Ülkenin ekonomik kalkınmasını saÄŸlamak amacıyla birçok projeye start verilmiÅŸ durumda. Bülent Göktuna, özellikle tarım ve turizm sektörlerine yapılacak yatırımlara ciddi teÅŸviklerin verildiÄŸini belirtiyor:
“Zambiya, tüm Güney Afrika bölgesinin su kaynaklarının yüzde 43’üne sahip. Dolayısıyla tarım sektöründe çeÅŸitli yüksek katma deÄŸerli gıda ürünlerinin üretimi ve paketlemesi konusunda yatırım fırsatları var. Su kaynaklarının zenginliÄŸi hidroelektrik santrallerin kurulmasına da imkan veriyor. Ä°nÅŸaat malzemeleri ihracatı bakımından da uygun bir pazar. Ä°nÅŸaat sektöründe daha çok Çin ÅŸirketleri faal durumda. Türk Eximbank inÅŸaat ÅŸirketlerimize kredi kullandırabilirse firmalarımızın konut ve altyapı projelerinde yer alabileceklerini düÅŸünüyorum. Yine bakır baÅŸta olmak üzere madencilik sektörü de yatırım yapılabilecek potansiyeli yüksek alanlar arasında bulunuyor. Ülkenin güneyinde bulunan ve büyük bir turizm merkezi olan Viktorya Åželaleleri baÅŸta olmak üzere otel ve turizm alanlarında pek çok yatırım fırsatı var. Her ne kadar denize sınırı olmasa da konumu, bölgedeki ülkelerle iÅŸ iliÅŸkilerinin geliÅŸtirilmesinde Zambiya’yı ideal bir merkez kılıyor. Firma olarak biz de Zambiya’da büyük yatırımlar yapmaya baÅŸladık.”
Darüsselam aktarmalı gidiliyor
Türkiye ile Zambiya arasındaki ekonomik iliÅŸkilerin geliÅŸmesinin önündeki en önemli sorunlardan biri de ulaşım. Çünkü Türkiye’den Zambiya’ya havayoluyla direkt uçuÅŸ yok. En kolay ulaşım, Tanzanya’nın baÅŸkenti Darüsselam aktarmalı saÄŸlanabiliyor. Türk Hava Yolları’nın (THY) Darüsselam’a direkt seferleri var. Ancak buradan Lusaka’ya ulaşımda sıkıntılar yaÅŸanıyor. Bülent Göktuna, Lusaka’ya direkt sefer baÅŸlatılması konusunda THY yönetimiyle görüÅŸtüklerini, fahri konsolosluk olarak bu çalışmaları takip ettiklerini söylüyor. Göktuna, THY’nin yapacağı direkt uçuÅŸların iki ülke arasındaki mevcut ticareti kısa sürede artıracağına inanıyor.
Kupanın sırrı
Afrika Kupası’nda 1974 ve 1994 yılında da final oynayan Zambiya, kupayı ilkinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne, ikincisinde ise Nijerya’ya kaptırmıştı. Son finalde kupaya uzanmasının altında planlı bir çalışma yatıyor. Bu planın baÅŸ mimarı ise 1988 yılında tüm Afrika kıtasının en iyi oyuncusu seçilen ve ÅŸu anda Zambiya Futbol Federasyonu BaÅŸkanı olan Kalusha Bwalya.
Genç ve dinamik bir kadro oluÅŸturan Bwalya, takımın antrenörleriyle de uzun vadeli kontratlar imzaladı. Kupayı kazanan oyuncular milli takımda 5-6 yıldır birlikte oynuyor. Ancak bu baÅŸarıda bir baÅŸka faktör daha var. 9 yıl önce Dünya Kupası elemelerine katılmak için Senegal’e uçan milli takım kafilesini taşıyan uçak Gabon açıklarında düÅŸmüÅŸ, milli takım oyuncularının tümü yaÅŸamlarını yitirmiÅŸti. Bu yıl final maçı yine Gabon’da ve kaza yerine çok yakın olan Libreville’de oynanmıştı.
Özbey Men/Para Dergisi
