Rekor akaryakıt fiyatında sürekli vergiler gündeme getiriliyor ama fiyatı asıl rafineriler şişiriyor. İthalatta ödenmeyen vergi vatandaştan alınıyor. Dünyadaki emsallerinden iki katı fazla kâr sağlanıyor
Ham petrol fiyatları ve döviz kurunun tetiklemesiyle 4.5 TL'ye yaklaşan akaryakıt fiyatları yeni bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Çünkü Türkiye'de akaryakıt fiyatlarının yüksekliğine gerekçe olarak yüksek vergiler gösteriliyor. Ancak Türkiye'de vergisiz bazda Avrupa'nın en pahalı akaryakıtının satıldığı gerçeği gözden kaçıyor. Artan akaryakıt fiyatlarının vatandaşların cebini yakması üzerine Türkiye'de rafineriden, tedarike kadar oluşan çarpık zinciri SABAH gözler önüne serdi.
Araştırma raporları ve gümrük müfettişlerinin akaryakıt ithalatları ile yaptığı inceleme raporlarına göre, ithalat ve rafinajda rekabete aykırı birçok unsur var. Uzmanlara göre kanunundaki değişiklik ve gerçek rekabet şartlarının gelmesi ile sektörde tüketiciye yansıyan fiyat 15 kuruşa kadar indirilebilir. Çünkü ithalatçılar sadece ürüne bağlı KDV ödüyor. ÖTV teminata bağlanıyor. Ancak ödenen KDV ve teminata bağlanan ÖTV vatandaşa yansıtılıyor. Böylece şirketler akaryakıt ithalatında vergi yükü ile karşılaşmıyor.
DÜNYANIN 2 KATI
5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanunu gereği, Türkiye'de akaryakıt fiyatları en yakın erişilebilir pazara göre belirleniyor. Tüm petrol kaynaklarına en yakın konumda olan Türkiye'de fiyat karşılaştırması sadece İtalya Genova fiyatları üzerinden yapılıyor. Şirketlerin maliyet unsurları dikkate alınmıyor. Sadece İtalya fiyatlarına yüzde 3 kâr marjı eklenerek bu rakamı aşıp aşmadığı kontrol ediliyor. Türkiye'de TÜPRAŞ'ın varil başına kâr marjı dünya rafinerilerinin neredeyse 2 katı. Örneğin 2010'da TÜPRAŞ'ın varil başına kâr marjı 4.5 dolar düzeyindeyken bu rakam Akdeniz'de 2.89, NWE Brent'te 3.81, Singapoure'da ise 1.62 dolar düzeyinde.
MALİYET ESAS ALINMIYOR
Türkiye'deki rafinerilerin gravitesi 38 API, yani kaliteli petrol yerine daha ağır olan İran petrolü işleniyor. Çoğunlukla da uzun dönemli kontratlar ve petrol niteliği nedeniyle daha ucuza alınıyor. Ancak yine de fiyatlandırma Brent petrol fiyatı üzerinden esas alınıyor. Şirketin tek alternatifi ithalat olduğu için hakim durumunu kullanarak piyasaya ithalatla akaryakıt girmesine engel oluyor.
VERGİ CENNETİNDE ŞİRKET
Türkiye'de rafinerilerin tek elde özelleştirmesine "akaryakıt ithalat serbestisi" nedeniyle izin verildi. Ancak gümrük müfettişlerinin birkaç dağıtım şirketi incelemesinde yazdığı raporlara göre, akaryakıt ithalatı da sağlıklı işlemiyor. Akaryakıt dağıtım şirketleri ve rafineri tarafından yapılan akaryakıt ithalatında da ciddi sorunlar var. Yurtdışı vergi cenneti ülkelerde şirketler kuruluyor. Aldıkları akaryakıtı bu şirketler üzerinden Türkiye'ye getiriyor. Böylece hem Türkiye giriş fiyatını yükseltiyor hem de kârlarını yurtdışında bırakıyorlar. Raporlara göre akaryakıt ürünlerini uluslararası fiyatlar esas alınınca yüzde 4-10 arasında daha ucuza getirmek mümkün.
DDK DA DİKKAT ÇEKMİŞTİ
Enerji sektörünü mercek altına alan Devlet Denetleme Kurulu (DDK), "Akaryakıt sektöründeki kamu tekeli yerini özel tekeline bırakıyor" tespiti yapmıştı. Sektörde kâr ve rafineri marjlarının yüksekliğine vurgu yapan DDK,"Petrol ithalatı serbest olmasına karşın, petrol ithalat rejiminin zorlaştırıcı yapısı dağıtıcıları tek rafineriye mecbur ediyor. Akaryakıtta serbest piyasa şartları oluşturulmalı" demişti.
Mehmet Nayır/Sabah
