Ä°stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından düzenlenen “AB’de Kriz: Zorluklar ve Fırsatlar” toplantısından Salı söz ettim. Gözlemlerimi paylaÅŸacağımı da söyledim.

Yabancı konuÅŸmacıları kısaca tanıyalım. Ä°ki AB’li önemli hukukçu var demiÅŸtim. Düzeltiyorum. Joseph Weiler Güney Afrika kökenli, halen New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi öÄŸretim üyesi. Mukayeseli anayasa hukuku, Avrupa bütünleÅŸmesi, Dünya Ticaret Örgütü ve uluslararası ekonomi hukuku üzerine çalışıyor.

Portekiz vatandaşı Miguel Maduro Avrupa BirliÄŸi Adalet Divanı eski savcısı; halen Floransa’da Avrupa Üniversitesi Enstitüsü öÄŸretim üyesi. AB hukukuna ek olarak o da mukayeseli anayasa hukuku uzmanı. Ayrıca 2006’da Portekizce bir roman da yayınlamış.

Milli egemenlik ve siyasi birlik

Ä°kisi de AB’nin hukuki sorunlarına adeta hiç girmedi. Avrupa BirliÄŸinin siyasi sorunlarına odaklandı. Åžaşırtıcı deÄŸildir. Türkiye’de de öyledir. Son anayasa tartışmalarında izliyoruz. Anayasa uzmanları sadece siyaset konuÅŸuyor.

AB’nin temel siyasi açmazına teÅŸhiste anlaÅŸtılar. BekleneceÄŸi gibi çözümde ayrıştılar. TeÅŸhisle baÅŸlayalım. Ä°kisi de euro krizi ile sonuçlanan sürecin kökeninde AB’nin kuruluÅŸuna giden bir siyasi muÄŸlaklığın yattığını kabul ediyorlar.

Avrupa BirliÄŸi iki çeliÅŸkili ilkeyi beraberce götürmeye çalışıyor. Bir yandan üye ülkeler milli egemenliklerini koruyor. Siyaset hala milli devletler bazında yapılıyor. Halbuki amaçlanan birlik üye ülkelerde milli egemenliÄŸin kısıtlanmasını gerektiriyor. Ama buna tekabül eden siyasi mekanizmalar kurulmuyor.

En kolayı ABD ile karşılaÅŸtırmaktır. ABD’de milli egemenlik birlik düzeyindedir. Seçimle gelen BaÅŸkan ve Kongre tarafından temsil edilir. BirliÄŸi kuran devletler ancak federal anayasada kendilerine tanınan (sınırlı) egemenliÄŸi kullanabilir.

Avrupa Para BirliÄŸi öncesinde milli egemenlikle siyasi birlik arasındaki gerginlik zorlamıyordu. Ancak siyasi birliÄŸi güçlendirmeden para birliÄŸine gitmek iÅŸleri karıştırdı. Bu anlama euro krizinin bu tarihi sürecin sonucu olduÄŸu söylenebilir.

Ä°ki farklı çözüm

Gelelim tedaviye. Ä°lginç ÅŸekilde çözümler zıtlaÅŸtı. ABD’li Wieler birliÄŸin zayıflamasını, AB’li Maduro ise güçlendirilmesini önerdi. Ä°lki Anglosakson dünyasının bakışını, ikincisi ise Avrupa federalizmini yansıtıyor.

Wieler çözümü “iki vitesli Avrupa” modelinde görüyor. Bir ara çok konuÅŸuluyordu. Ä°steyen üyeler siyasi bütünleÅŸmeye devam eder. BaÅŸkaları ise dışında kalır. Modelin Türkiye’nin AB’ye üyeliÄŸini de kolaylaÅŸtıracağını düÅŸünüyor.

Maduro ise Avrupanın bölünmesinde birliÄŸin dağılması riskini görüyor. Birlik içinde çözümü tercih ediyor. Bu amaçla Avrupa düzeyinde siyasetin önünün açılmasını savunuyor. Yöntem olarak AB Komisyonu baÅŸkanının seçimle gelmesini öneriyor.

Sonuçta, euro krizinin AB’nin siyasi evrimini hızlandırdığı açıktır. Krizler daima deÄŸiÅŸimin motorudur. Hangisi olur? Birden fazla Avrupa mı? Yoksa tek ve federal Avrupa mı? Cevap büyük ölçüde euro krizinin çözüm biçimine baÄŸlıdır. Çabuk öÄŸreniriz.