Uluslararası piyasalarda ABD doÄŸalgaz fiyatları 10 yılın en düÅŸük seviyelerine gerilerken bizde doÄŸalgaza zam geldi. Peki dünyada düÅŸen doÄŸalgaza neden zam yapıldı? Çünkü doÄŸalgazda fiyatlama petrol fiyatlarına endeksli. Gerçi Ocak 2008’den bu yana doÄŸalgaz fiyatlarındaki hareketlerle, dolar/TL kurları ve petrol fiyatı arasında tam da birebir bir iliÅŸki kurmak hayli zor. Brent petrolün krizde 40 doların bile altına düÅŸtüÄŸü, dolar/TL kurlarının 1.5’lerde iÅŸlem gördüÄŸü sıralarda biz içeride en yüksek doÄŸalgaz fiyatını ödüyormuÅŸuz.

Bugünlerde; fiyatı 2009 krizinin bile altına inen bir tek meta var: ABD doÄŸalgazı! Merkez bankalarının verdiÄŸi onca likidite neredeyse tüm varlık fiyatlarına yeni yüksekler, hatta tarihi zirveler yaptırırken ABD doÄŸalgaz fiyatları geriliyor. Hem de ne gerileme; 2002 Ocak ayı fiyatlarına geldi! Ocak 2002’de 2.42 mmBtu/dolar (Milyon British Thermal Unit) seviyesini gördükten sonra Ocak 2010’da 5.88’e kadar inen ABD doÄŸalgaz fiyatları geçtiÄŸimiz Cuma günü 2.11’e kadar geriledi!

Bizde ise tam tersine doÄŸalgaz fiyatlarına zam geliyor! “Nisan 1 ÅŸakası mı?” diye düÅŸündüren son zamla birlikte doÄŸalgazın nihai tüketici fiyatlarına yüzde 16.49 ile 18.72 oranında zam geldi. DoÄŸalgaza zam gelir de neredeyse yüzde 50’sini doÄŸalgazdan ürettiÄŸimiz elektiriÄŸe zam gelmez mi? Ona da ortalama yüzde 8.1 zam gelmiÅŸ. Üstelik konuttaki bu oran yüzde 9.26 imiÅŸ.

DoÄŸalgaz zammının ardında son aylarda petrol fiyatlarında ve kurlardaki artış olduÄŸunu açıklayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, doÄŸalgaz zammının çevre ülkelerdeki siyasi istikrarsızlıktan kaynaklandığını da öne sürerek, “O yüzden dünyanın yükünü çekiyoruz. HaketmediÄŸimiz bir yükü çekiyoruz” diyerek son zamları savunmuÅŸ.

Peki nasıl oluyor da ABD’deki doÄŸalgaz fiyatları dip yaparken bizim fiyatlarımız artıyor? Önce ABD’ye deÄŸinmekte fayda var. Son yıllarda geliÅŸtirilen bir teknoloji ile kayalar arasındaki gazlar son derece ekonomik bir ÅŸekilde “emilebiliyor”. Bu yöntemle elde edilen gaza “Kayaç Gazı-Shale Gas” deniyor. Eskiden kaya katmanları arasında sıkışmış gaz havuzları/rezervleri aranıyor, sondaj yoluyla bunlar çıkarılıyordu. Yeni teknoloji ile yer altındaki kayalar adeta parçalanarak harmanlanıyor, içindeki gazlar emiliyor, boÅŸalan yerlere de su “enjekte” ediliyor. Bu yolla elde edilen gaz hem bol, hem de elde etme maliyeti son derece düÅŸük.

YaÅŸanan bu teknolojik geliÅŸme sayesinde ABD’nin önümüzdeki 100 yıl kendine yetebilecek doÄŸalgaz rezervlerine sahip olduÄŸu hesaplanmış. 2025 yılında ABD’nin enerji konusunda kendi kendine yetebilen bir ülke olacağı varsayımında bu yeni “kayaç gazı” teknolojisinin büyük payı var. Benzer bir durum Ä°srail için de geçerli. Ä°srail de artık enerji konusunda kendi kendine yeter bir ülke konumuna geldi ve doÄŸalgazdan elektirik üretiminin artması sayesinde Ä°srail’de yollardaki taşıtların neredeyse tamamının elektrikliye döndüÄŸü belitiriliyor.

Bu konunun acilen Türkiye’nin de gündemine getirilmesi, bu teknoloji sayesinde kendi doÄŸalgazımızı üretmemizin yolları mutlaka ve mutlaka devlet eliyle araÅŸtırılmalı. Aksi takdirde doÄŸalgazda neredeyse yüzde 100 dışa bağımlılığımız yıllarca sürecek. Bu hem son günlerde Ä°ran ile yaÅŸanan problemde olduÄŸu gibi bir “arz güvenliÄŸi” hem de ekonomimiz için tehdit oluÅŸturan cari açık sorunun yıllar boyu sürmesi anlamına gelecek!

Gelelim bizdeki doÄŸalgaz fiyatlarının neden arttığına... Her ne kadar doÄŸalgaz alım anlaÅŸmaları “devlet sırrı” olarak kamuoyu ile paylaşılmıyor olsa da fiyatlamanın petrol fiyatlarına endeksli olduÄŸu biliniyor. Grafikte de görüldüÄŸü üzere ABD gaz fiyatları gerilerken, bizim satın aldığımız gazın endeksli olduÄŸu petrol fiyatları yükseliyor! Petrol fiyatlarındaki yükseliÅŸ yıl başından bu yana benzine yüzde 9 olarak yansırken, ertelenmiÅŸ zamlarla (hükümetin kış koÅŸullarındaki politik tercihi sebebiyle olsa gerek) birlikte doÄŸalgaz neredeyse iki katı yükseldi.

Neden bizim aldığımız doÄŸalgaz petrole endekslidir bilinmiyor. Muhakkak ki “enerji silahını” elinde bulunduranların tercihi bu yöndedir. Bir baÅŸka deyiÅŸle onların iki dudağı arasındayız. Fiyatlama formüllerinin çok karışık olduÄŸu sıkça dile getiriliyor. Peki neden bu formüllere ABD’de borsada iÅŸlem gören gaz fiyatları da dahil edilmez onu da bilemiyoruz.

Aslına bakarsanız geçmiÅŸte doÄŸalgaz fiyatlarındaki deÄŸiÅŸiklikler Bakan’ın açıklamalarını çok da haklı çıkarmıyor. 2008 yılı Ocak ayından bu yana doÄŸalgaz fiyatlarındaki hareketlerle; dolar/TL kurlarını ve Brent (bizim tabii olduÄŸumuz petrol fiyatı) petrolü arasında tam da birebir bir iliÅŸki kurmak hayli zor. Brent petrolü kriz sırasında 40 doların bile altına düÅŸtüÄŸü, dolar/TL kurları 1.5’lerde iÅŸlem gördüÄŸü sıralarda biz içeride en yüksek doÄŸalgaz fiyatını ödüyormuÅŸuz!

Son aylardaki yükseliÅŸler belki son zamları haklı gibi gösterse de geçmiÅŸteki hareketlere bakıldığında doÄŸalgaza yapılan bu denli yüksek zammı anlamak ve açıklamak hayli zor!

Ä°ÅŸin bir baÅŸka boyutu da bu zamların Merkez Bankası’nın iÅŸini zorlaÅŸtırdığı. Bu zamların enflasyona doÄŸrudan (ÜFE) 0.6 puan civarında bir etki yapacağı, bunun dolaylı etkilerinin (TÜFE) yüzde 1’e yaklaÅŸacağı ilk bakışta tahmin ediliyor. Anlaşılan MB bu seneki yüzde 6.5’lik hedefini de tutturamayacak. Ä°llâ tutturmak istiyorsa da istemeden de olsa faizleri arttırmak zorunda kalacak. Ya da bunlar “dışarıdan gelen faktörler” ve tıpkı Fed gibi “Benim kontrol edemeyeceÄŸim ve bir seferlik etkiler” diyerek “mazeretini” ÅŸimdiden hazırlayacaktır.

Kısaca bu hafta piyasalar...

AB’nin 800 milyar euroluk “yangın duvarı” oluÅŸturması Avrupa piyasalarına ve euroya bir parça “özgüven” getirdi. Bunun etkisiyle euro yeniden 1.33’lerin üzerine çıktı, 1.3330 seviyesinden kapattı. Haftanın ilk günlerinde 1.3460 seviyelerine kadar bir yükseliÅŸ ihtimali var. Dolar/TL kurlarında 1.78 kritik seviyesinin altına inilmeyecek olur ise kurlarda yeniden düÅŸük 1.80’li seviyeler gündeme gelebilir. Hisse senedi piyasaları için zorlu bir hafta olacak. Hafta içinde Dow Jones endeksi için 13.075 seviyesi önemli olacak! Bu seviyenin altına inilecek olur ise piyasalarda ciddi bir kâr realizasyonu dönemi yaÅŸanabilir.