Son yazımda Rezerv Opsiyon Katsayılarını (ROK) anlattım. Ama Para Politikası Kurulu (PPK) kararını değerlendirirken bir hata yapmışım. Bankacılık kesiminde uygulamayı yakından izleyen okuyucularım ikaz etti.

ROK’un 0.2 puan yükselmesi 3.6 milyar dolar ek döviz rezervidir dedim. DoÄŸrudur. Bankaların döviz likiditesi azalıyor. Ardından piyasaya 6.5 milyar TL ek likidite girer dedim. Yanlıştır. Ek TL likiditesini ROK deÄŸil dövizle rezerv oranı belirliyor. DeÄŸiÅŸmedi.

Önemli çünkü para politikasına eleÅŸtirimi güçlendiriyor. Bu durumda PPK kararı likiditeyi arttırmıyor. Hatta sıkıyor. Dikkat: sadece son PPK kararı için geçerlidir. Yoksa günlük piyasa iÅŸlemlerinde faiz indi. Yani para politikası gevÅŸedi.

Ä°spanyol Komünist Partisi lideri, “Avrokomünizm ve Devlet” yazarı Santiago Carillo’nun 97 yaşında öldüÄŸünü Hadi Uluengin hatırlattı. Dün Murat Belge yazdı. Kitap 1970’lerin sonudur. Benim neslimin kritik dönemeçlerinden biridir. Toprağı bol olsun.

Konjonktür ve bütçe dengesi

Ekonomide belirginleÅŸen yavaÅŸlamaya karşı iktisat politikası neler yapabilir? Para politikasını gözden geçirdik. Sıra maliye politikasına geldi. Hassas konudur. GeçmiÅŸ popülist politikalar toplumda derin izler bıraktı. Kamuoyu bütçe açığından çok korkar.

Maliye politikası bütçe hazırlanırken oluÅŸur. Saptanan vergi oranları ve harcama ilkeleridir. Bütçe harcamaları baÄŸlayıcıdır. Gelirler konjonktür tahminini yansıtır. Dolayısı ile bütçe gerçekleÅŸmesi büyüme, enflasyon, dış denge, vs. tarafından belirlenir.

Ne demek? Maliye politikası, yani vergi oranları ve harcama ilkeleri deÄŸiÅŸmeden fiili denge hedeften sapabilir. ÖrneÄŸin ekonomi yavaÅŸlayınca bütçe geliri beklenin altına iner. Harcama ise devam eder. Böylece bütçe dengesi bozulur..

Çok önemlidir. Maliye politikası deÄŸiÅŸmedi. Ona raÄŸmen ekonomi yavaÅŸlayınca kaum iç talebe destek saÄŸlıyor. Konjonktürü dengeleyen bu etkiye literatürde “kendiliÄŸinden istikrar mekanizması” (automatic stabilizer) denir.

Rahmetli babam ben nüansları kaçırınca “Her gördüÄŸün sakallıyı baban zannetme” diye uyarırdı. Tam oturuyor. Bütçe açığının her artışı ille maliye politikasında gevÅŸeme deÄŸildir. Hatta açık artarken politika sıkılaÅŸabilir. Yunanistan’da yaÅŸandı.

Yangına benzin dökmek

Nitekim bu yıl iç talebin daralması bütçe gelirlerini olumsuz etkiliyor. Ä°lk sekiz ayda faiz-dışı bütçe dengesinde 6 milyar TL bozulma var. Yıl sonuna kadar artar. Bütçe açığının milli gelire oranı da hedefin (yüzde 2) üzerine çıkar.

Bu olaya üzülmek deÄŸil sevinmek gerekir. Ä°ç talep daralırken bütçe açığında sınırlı artış kamu maliyesinin konjonktürü dengeleme görevini yaptığı anlamına gelir. “KendiliÄŸinden istikrar mekanizmasının” çalıştığını gösterir.

Sanırım lafı nereye getirdiÄŸimi anladınız. Bu koÅŸullarda maliye politikasını sıkmak yani bütçe açığını düÅŸürmek ateÅŸle oynamaktır. Özel kesim talebinde daralma yetmez, kamu talebini de düÅŸürelim demektir. Velhasıl yangına benzin dökmektir.

Küresel krizde bu filmi de gördük. Talep 2008 sonbaharında çöktü. Ama maliye politikası gerekli tepkiyi vermek için 2009 ilkbaharını bekledi. Gecikme resesyonu derinleÅŸtirdi. Faturası topluma çıktı. Benden söylemesi...