“Konjonktür tatili” fazla uzun sürmedi. Ä°stanbul’a dönünce internete girmeden duramıyorum. Can çıkar huy çıkmazmış. Dün sabah ilk iÅŸ yayınlanan verileri indirdim. Dosyalarımı güncelledim. Tartışmalara göz attım.

Küresel piyasalarda olumsuz hava sürüyor. Borsalar haftaya kötü baÅŸladı. Yunanistan, Ä°spanya vs. euro bölgesinden sakinleÅŸme iÅŸareti gelmiyor. Parite 1.21’e indi. Euro biraz daha deÄŸer kaybedebilir.

Ä°çeride haziran bütçe gerçekleÅŸmesi, nisan istihdam verileri açıklandı. Bütçede 6.3 milyar TL açık çıktı. Disiplin bozuluyor mu? Ayrı bir yazı konusudur. Ama kur ve faiz etkilenmedi. Döviz sepeti 2.01 TL’de, gösterge faiz yüzde 7.8’de kaldı.

Merkez Bankası faizleri deÄŸiÅŸtirmedi. TL karşılıklarda altın payını yükseltmekle yetindi. DoÄŸru mu yaptı? Rivayet muhtelif... Yılın üçüncü Enflasyon Raporu perÅŸembe yayınlanıyor. Gördükten sonra tartışmaya katılırım.

Keynes’in öngörüleri

Pazar günü L. Pecchi ve G. Piga’nın “Keynes’e DönüÅŸ - Torunlarımızın Ekonomi Olanakları” (Ä°stanbul Bilgi Üniversitesi yay. 2012) kitabını tanıttım. Ä°ngilizcesini atlamışım: Revisiting Keynes (MIT Press, 2010).

Keynes 1930’da ekonomik büyümenin yarattığı reel gelir artışını doÄŸru öngörüyor. Çünkü bileÅŸik faiz hesaplarına hâkim. ÖrneÄŸin kiÅŸi başına yıllık gelir artışını yüzde 2 alalım. Yüzyıl sonunda reel gelir 7.2 katına yükselir.

Angus Maddison veri setine baktım. 1930-2008 arasında ABD’de kiÅŸi başına gelir 5 katına çıkmış. Yıllık artış yüzde 2.4 ediyor. Bundan sonra duraklasa bile 2030’da 7 katına ulaÅŸmakta zorlanmayacaktır.

Buna karşılık Keynes artan reel gelirin çalışma alışkanlıklarına etkisi konusunda fena halde yanılıyor. Ä°nsanların zenginleÅŸtikçe daha az çalışacaklarını düÅŸünüyor. Dolayısı ile 2030’da haftada sadece on beÅŸ saat çalışmanın yeteceÄŸini iddia ediyor.

ZenginleÅŸtikçe çalışma alışkanlıklarımız nasıl deÄŸiÅŸir? Artan gelir ihtiyaçların daha az emekle tatminini mümkün kılar. Ä°ktisatçılar gelir etkisi diyor. Ama yüksek gelir çalışmamanın fırsat maliyetini artırır. Ä°kame etkisi denir.

Avrupa-ABD bilmecesi

Sosyal bilimcinin deney olanağı sınırlıdır. Ancak tarih bir anlama sürekli deney hâlindedir. Nitekim ABD’de son kırk yılda çalışılan saat azalmadı. Hatta, bazı tanımlara göre arttı. Buna karşılık Avrupa’da geriledi. Not: Hâlâ onbeÅŸ saatin epey üzerinde.

Stiglitz ilginç bir tablo veriyor. ABD, AB’nin 15 üyesi (AB-15) ve Fransa için 1970 ve 2000 yılları karşılaÅŸtırılıyor. 1970’te kiÅŸi başına yıllık çalışılan saat ABD ve Avrupa’da eÅŸit düzeyde. Fakat 2000’de ABD’ye kıyasla AB-15’de yüzde 23, Fransa’da yüzde 33 daha az saat çalışılıyor.

Amerikalılar neden bu kadar çok çalışıyor? Kitapta en çok üstünde durulan konu budur. Bu ilginç bilmeceye farklı açıklamalar getiriliyor. Merak edenler ayrıntısını kitapta bulacaktır.

Keynes’in hayatın anlamı (ve iyi toplum) arayışlarına bir baÅŸka yazıda gireceÄŸim.